حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد مروّجی طبسی استاد حوزه و دانشگاه در برنامه این هفته تلویزیون اینترنتی پاسخ وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه به بررسی برخی از مهمترین مسائل پیرامون «زندگی و زمانه امام هادی(ع)» پرداخت و ضمن تسلیت سالروز شهادت دهمین پیشوای شیعیان گفت: اولین دوره ای که امام هادی علیه السلام در دوران حیات مبارکش پشت سر گذاشت مربوط به زمان امامت حضرت امام جواد علیه السلام بود. در آن زمان مسئله امامت خردسالان در میان ائمه اطهار امتحانی بزرگ به شمار می رفت؛ زیرا همه امامت همه امامان معصوم قبل از ایشان از سن بلوغ به بعد آغاز شده است. امام جواد در سن هفت سالگی به امامت رسید.

وی افزود: دومین امامی که در خردسالی مسئله امامت را عهده دار شد، امام هادی علیه السلام بود؛ ایشان در ۲۱۲ هجری قمری متولد و در سال ۲۲۰ که امام جواد(ع) شهید شد، به امامت رسید.

امامت امام هادی(ع) در کودکی؛ آزمونی مهم برای شیعیان

حجت الاسلام والمسلمین طبسی خاطرنشان کرد: سومین امامی که در خردسالی به امامت رسید، حضرت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند. ایشان در سال ۲۶۰ هجری قمری و زمانی که تنها حدود پنج سال سن داشتند، به امامت رسیدند.

وی مسئله امامت امام هادی(ع) در کودکی را یکی از امتحانات مهم شیعیان از سوی خداوند دانست و گفت: امام هادی علیه السلام در سن هشت سالگی در مدینه بودند که پدر گرانقدرشان امام جواد(ع) به شهادت رسیدند. پذیرفتن امامت یک خردسال برای خلفای بنی عباس بسیار گران به شمار می رفت؛ لذا اولین کاری که انجام دادند، زندانی نمودن حضرت امام هادی علیه السلام بود. ایشان توسط یک جنیدی که از دشمنان ائمه اطهار علیهم السلام بود، به خانه دعوت شده و سپس درب منزل را به روی ایشان قفل نمود و آن حضرت را تنها گذاشت. این کار به بهانه درس دادن به این امام ما شیعیان و رشد دادن ایشان از سوی آن فرد جنیدی صورت گرفت و این در حالی بود که قبل از اینکه او لب باز کند امام هادی(ع) سخنان مختلفی را برای وی مطرح می نمودند. این باعث شد که این شخصیت که دشمنان سرسخت ائمه علیهم السلام بود با ملاقات امام هادی(ع) و شناخت ایشان، آنچنان تحت تأثیر قرار گرفت که از محبان اهل بیت(ع) شد.

استاد حوزه و پژوهشگر اهل بیت(ع) اینکه سه تن از ائمه علیهم السلام از افراد خردسال باشند را امتحانی مهم برای شیعیان برشمرد و تصریح کرد: این امتحان را برخی پذیرفتند و برخی دیگر در مقابل آن مقاومت نمودند. اما آن ها که در این موضوع ثابت قدم بودند برایشان مشخص بود که امام و امامت کوچک و بزرگ ندارد.

آماده سازی شرایط برای دوران غیب امام زمان(عج)

وی با اشاره به مسئله آماده سازی شرایط برای دوران غیبت امام زمان(عج) به عنوان یکی از چالش های مهم در طول مدت حیات امام هادی علیه السلام افزود: امام هادی(ع) بعد از طی مراحلی که در مدینه بودند، حکومت بنی عباس ایشان را نتوانستند تحمل کنند و متوکل عباسی را تحریک نمودند تا آن حضرت را از مدینه بیرون کند. دلیل این امر بسیار مهم بوده و متأسفانه به خوبی مورد توجه و پژوهش قرار نگرفته است.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی بیان داشت: مسائلی همچون احتجاب و فاصله گرفتن از مردم باعث شد تا شیعیان نتوانند آن گونه که باید امام خود را ملاقات نمایند. این نیز یکی دیگر از امتحانات پیروان ائمه اطهار در دوران حیات امام هادی علیه السلام بود.

وی گفت: امام هادی(ع) در پاسخ به علی بن مهزیار که به ایشان عرض کرد: آیا می شود امام هشت ساله باشد، می فرمایند: بله، امام می تواند پنج ساله هم باشد. این فرموده امام هادی(ع) اشاره به وجود نازنین امام زمان(عج) داشته و در راستای آماده سازی شرایط برای دوران امامت ایشان است.

بگویید او حجت آل محمد(ص) است

این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: در روایتی که توسط مرحوم شیخ کلینی نقل شده است، آمده: از ابوالحسن(ع) شنیدم که می فرمود “امام بعد از من فرزندم حسن(ع) است”. سپس امام هادی(ع) فرمودند: اگر امامی پشت سر امام حسن عسکری بیاید چه کار می کنید؟، شخص پرسشگر گفت: چرا این سؤال را از من پرسیدید؟ جهت آمادگی برای آن شرایط باید چه کاری انجام دهیم؟، امام در پاسخ به او فرمودند: شما چهره او را نخواهید دید و حتی اسم او را هم نخواهید دانست. آن شخص پرسید: پس او را با چه نامی صدا بزنیم؟، امام هادی(ع) فرمودند: بگویید او حجت آل محمد(ص) است. امام هادی(ع) می خواستند این گونه شیعیان را بار بیاورند که اگر روزی چشمشان به امام نخورد، منکر وجود ایشان نشوند.

وی با تأکید بر تلاش های حکومت بنی عباس برای جلوگیری از تولد امام زمان(عج) اظهار داشت: آنان همانند فرعون تلاش کردند امام زمان(عج) به دنیا نیاید و در همین راستا امام هادی(ع) بیست سال در اوج سختی ها امام حسن عسکری(ع) را به دور از نظر مردم نگه داشتند. خود بنی هاشم هم امام حسن عسکری را زمانی دیدند و شناختند که سن آن حضرت ۲۲ سال بود. این هم یکی دیگر از امتحانات بسیار سخت برای شیعیان در دوران حیات امام هادی(ع) به شمار می رفت.

دوران هجوم بدعت ها و بدعت گذاران

این پژوهشگر اهل بیت(ع) گفت: زمان امام هادی(ع) را می توان دوران هجوم بدعت ها و بدعت گذاران دانست. با اینکه امام در شرایط بسیار خاصی در سامرا و در یک پادگان نظامی زندگی می کردند، اما هیچ وقت از وظایف خود در زمینه رهبری شیعیان فاصله نگرفتند.

وی ادامه داد: از آنجا که سلاطین بنی عباس به طور صد درصدی با امام هادی(ع) مخالف بودند و می خواستند چالش هایی برای ایشان ایجاد نمایند، تلاش کردند آن حضرت را با آوردن به سامرا از مردم جدا نمایند. همچنین در این راستا دستگاه حکومتی بنی عباس تلاش کرد تا دشمنان ائمه(ع) را قدرت ببخشد؛ لذا در این دوران بود که جریان هایی همچون غالین، واقفه و صوفیان قدرت یافتند.

امام را خدا معرفی کردند!

حجت الاسلام والمسلمین طبسی در ادامه برخی از فعالیت های غالین را برشمرد و خاطرنشان کرد: این گروه به بهانه محبت به اهل بیت(ع) با غلوّ کردن خودشان را به عنوان باب و در مراحل بعد خودشان را تحت عنوان پیغمبر و امام را خدا معرفی نمودند. این موضوع برای امام بسیار سخت بود که فرضاً برخی از یاران امام بیایند و از محبت ایشان سوء استفاده نمایند. امام هادی(ع) در این زمینه سکوت نکرده و روایات بسیاری با موضوع مقابله با غالین از زبان مبارک ایشان نقل شده است.

وی گفت: یکی از غالین، علی بن حسکه قمی بوده که مدعی بابیت، پیامبری و خدایی حضرت امام هادی است. امام هادی علیه السلام در مورد او دستور می دهند “اگر این شخص را در کوچه و خیابان دیدید، با سنگ بزنید و سرش را بشکنید”. همچنین امام(ع) در مورد فارس قزوینی که از دیگر غالین بود، شخصی را مأمور به قتل او کردند. پس به این ترتیب حضرت امام هادی علیه السلام با وجود محدودیت های زیادی که از سوی حکومت وقت برایشان ایجاد شده بود، به شدت به مقابله با مسئله غلو پرداختند.

این ها خلفای شیاطین هستند

این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: در دوران حیات امام هادی(ع) صوفیان نیز وجود داشتند. آن حضرت از زمان حضور در مدینه و در ادامه در سامرا با صوفی ها تقابل پیدا کردند. امام هادی علیه السلام به عده ای که دور ابوهاشم جعفری در مسجد مدینه حلقه زده بودند و ذکر لا اله الا الله را به سبک صوفی ها می گفتند، فرمود: گول این ها را نخورید! این ها خلفای شیاطین هستند. مرحوم محقق اردبیلی در کتاب حدائق الشیعه این مسئله را از امام هادی علیه السلام نقل کرده است.

این خواب زدگی تا کی؟

وی ضمن تشریح یکی دیگر از جریانات انحرافی در زمان حیات امام هادی(ع) افزود: جریان واقفه یا واقفیه یکی دیگر از جریانات انحرافی در آن دوران بود؛ این جریان جهت حفظ اموال بسیار زیادی که در دست داشتند، گفتند موسی بن جعفر(ع) از دنیا نرفته و بعد از او دیگر امام جدیدی نیامده است. امام هادی علیه السلام در مقبال آن ها موضع گرفته و در بخشی از فرمایشات خود نسبت به یکی از این افراد فرموده اند: این خواب زدگی تا کی؟

حجت الاسلام والمسلمین طبسی اظهار کرد: حضرت امام هادی علیه السلام بخشی از زندگی خود را در دوران حکومت متوکل عباسی که از اعدا عدو اهل بیت(ع) بوده است، گذرانده اند. منتصر، مستعین و معتز نیز دیگر خلفای عباسی در دوران حیات آن حضرت بودند که ایشان را مورد اذیت های مختلف قرار دادند. خود سامرا برای اهل بیت(ع) زندان بود؛ لذا امام به کسانی که به آنجا برای دیدار ایشان می آمدند می فرمود تا شب نشده از اینجا برو و اگر بمانی به مشکل برمی‌خوری. یکی از نمایندگان آن حضرت وقتی نزد امام می آمد به عنوان روغن فروش یا دهّان نزد ایشان حاضر می شد تا نظامیان متوجه هویت او نشوند.

وی در پایان یادآور شد: بیشتر امامان ما بخشی از عمر مبارکشان را در زندان سپری کرده اند؛ شروع آن از امام زین العابدین و سپس امام محمد باقر، امام موسی بن جعفر، امام رضا علیه السلام در سرخس، امام جواد(ع) و در نهایت امام هادی بود که ایشان مدت مدیدی را به زندان رفتند. امام حسن عسکری(ع) نیز هفتمین امام ما بودند که زندانی شدند. در این میان دوران زندانی شدن امام موسی بن جعفر، حضرت امام هادی و امام حسن عسکری علیهم السلام طولانی ترین مدت را داشته است.